AKREDİTİFLİ ÖDEME
Tanım: İhraç edilen malın bedelinin ödenmesi konusunda belirli koşulların yerine getirilmesinden sonra ödemenin yapılacağına ilişkin bir çeşit teminattır. Şartlı bir ödeme taahhüdü olarak tanımlanabilir. İhracatçı (amir) bankasından (amir banka-issuing bank) ihracatçı (lehdar-beneficiary) lehine bir akreditif açmasını ve ihracatçının ülkesindeki bir muhabir banka (negotiating bank) aracılığıyla haberder edilmesini ister. İhracatçı gerekli belgeleri doğru, eksiksiz, kurallara uygun ve kredinin geçerlilik süresi içerisinde bankasına sunarsa, o takdirde ödeme yapılır.
* İhracatçı ve ithalatçı arasında satışın akreditifli gerçekleşeceğine ilişkin sözleşme yapılır.
* İthalatçı amir bankaya ihracatçı lehine kredi açma talimatı verir.
* Amir banka ihracatçının ülkesindeki muhabir bankaya kredinin açılacağını ihbar ederek teyit ister.
* İhracatçının ülkesindeki muhabir banka kredinin açılacağını ihracatçıya bildirir ve ihracatın yapılacağını teyit ettirir.
* İhracatçı malları yükler.
* İhracatçı yükleme belgelerini muhabir bankaya ibraz eder.
* Banka belgelerin akreditif koşullarına uygunluğunu kabul ettikten sonra ödeme yapar.(ciro- poliçe söz konusu olabilir)
* Muhabir banka belgeleri ithalatçı ülkedeki amir bankaya gönderir.
* Amir banka belgelerin akreditif koşullarına uygunluğunu kontrol edere,
* İhracatçı belgeleri amir bankaya göndermişse, doğrudan ihracatçıya ya da muhabir bankaya ödeme yapar.
* Ödeme; muhabir bankaya, teyit veren bankaya, ciro ya da poliçeyi kabul eden bir bankaya ödeme yapılabilir.
* Amir banka belgelerin akreditife uygunluğunu belirledikten sonra, akreditif miktarının ödenebilmesi için belgeler ihracatçıya gönderilir.
* İthalatçı nakliyeciye taşıma belgelerini göndererek malı teslim alır.
AKREDİTİF ÇEŞİTLERİ:
a.Kabili Rücu (Cayılabilir-Rovocable) Akreditifler
Amir bankanın ihracatçının nam ve hesabına açtığı krediyi her an kendi isteğiyle iptal edebildiği akreditif şeklidir.
b.Gayri Kabili Rücu (Cayılamaz-Irrevocable) Akreditifler
Amir banka ve akreditif amirinin onayı olmadan süresinden önce geriye alınması, bozulması ve iptali mümkün olmayan akreditiflerdir.
c.Teyitli (Confirmed) Ve Teyitsiz (Unconfirmed) Akreditifler
Teyitli akreditif; akreditifi açan amir bankanın muhabir bankaya akreditifi teyit etmesi talimatını verdiği ve böylece muhabir bankanın da açılan akreditifi teyit ettiği akreditif türüdür.
Teyitsiz akreditif; Muhabir bankanın rolü sadece akreditifin açıldığını bildirmekten ibarettir. Muhabir banka yalnızca ihbar eder, ancak ödeme konusunda herhangi bir taahhüt üstlenmez.
d.Döner – Rotatif (Revolving Credit) Akreditifler
Rotatif akreditif genelde belirli bir müşteriden devamlı ve ya yüksek tutarlı alımlarda kullanılır. Böylece hem işlemlerin tekrarlanması hem de yüksek miktarda siparişin fiyat avantajından yararlanma imkânı söz konusudur.
e.Red-Clause (Kırmızı Şartlı-Peşin Ödemeli) Ve Gren-Clause (Yeşil Şartlı Akreditifler)
Red Clause; akreditif tutarının tamamının ya da bir kısmının, muhabir bankaya sevk belgeleri ibraz edilmeden ihracatçıya avans veya peşin olarak ödenmesi şeklinde yapılan bir akreditif şeklidir.
Green Clause; Red clause’a çok benzemektedir. Burada mallar önce bir üçüncü şahsa (depo firması) banka adına teslim edilmekte ve ambar teslim makbuzu bankaya verilmek suretiyle karşılığında avans alınabilmektedir. Böylece banka ithalatçının riskini bir ölçüde azaltmaktadır. Fakat yine de risk tamamen ortadan kalkmaz ve nihai sorumluluk alıcı üzerinde kalır.
f.Karşılıklı (Back-To-Back) Akreditifler
“Karşılıklı” akreditifler, transit ticarette, aracı vasıtasıyla yapılan satışlarda kullanılırlar. Transit ticarete aracı firma, hem ithalatçı hem de ihracatçı durumundadır. Aracı firma satış yapacağı ülkede lehine açılmış bulunan akreditifi teminat göstererek, kendisinin ithalat yapacağı ülke (firma) lehine bir akreditif açabilir. İşte bu ikincisine, karşılık gösterilmek suretiyle açıldığı için, karşılıklı akreditif adı verilir.
g.Devredilebilir (Transferable) Akreditifler
Devredilebilir akreditif, lehtarı tarafından üçüncü bir şahsa devredilebilen akreditiftir. Aslında, karşılıklı akreditifle aynı amaca hizmet eder. Devir işleminin, ilk akreditif talimatındaki esas ve koşulları taşıması gerekir. Yalnız, ikinci akreditifte akreditif tutarının ve malların birim fiyatının azaltılması, akreditif vadesi belgeleri ibraz süresi ve en son sevk tarihinin kısaltılması ve sigorta yüzdesinin ise arttırılması mümkündür.
h.Garanti Akreditifi (Teminat Akreditifi/Stand-by Credits)
İthalatçı ile ihracatçı arasında yapılan sözleşmeden doğan borçların ödenmemesi halinde ödemeyi garanti altına alan, ithalatçının bankasının ithalatçının üstlendiği yükümlülüğün yerine getirilmesini ihracatçıya garanti etmesi suretiyle yapılan akreditiftir.
i.Yetki Mektupları
Ödeme yetkisi ve iştira yetkisi olmak üzere iki şekilde uygulanan yetki mektuplarının akreditif kapsamı içerisinde sayılmasının sebebi, bunların da aynı fonksiyonu görmesidir.
j.Vadeli Akreditif (Ödenmesi Ertelemeli Akreditif/Deffered Payment)
İthalatçı ve ihracatçı arasındaki satış sözleşmesine göre akreditif bedelinin ibrazında değil de, bu belgelerin ibrazından belirli bir süre sonra ihracatçıya ödenmesini sağlayan akreditif türüdür.
PEŞİN ÖDEME
İthalatçının mal bedelini, konşimento, emtia senedi gibi bir belge olmaksızın malın ihracından önce ihracatçıya ödenmesidir.
* İthal edilecek mal bedeli, ithalatı tarafından kendi ulusal parası cinsinden ülkesindeki amir bankaya yatırılır.
* Amir banka ihracatçının ülkesindeki muhabirine talimat vererek mal bedeli tutarının ihracatçıya ödenmesini ister.
* İhracatçı, ihracat karşılığı alacağını muhabir bankadan kendi ulusal parası cinsinden tahsil ederek Döviz Alım Belgesi düzenler.
* İhracatçı, sipariş edilen malı ithalatçıya gönderir.
Peşin ödemelere ilişkin transfer talepleri, talebi izleyen 5 gün içerisinde DSB-Döviz Satış Belgesi düzenlenerek kapatılır. İthalatçılar ödemeyi izleyen 180 gün içerisinde GB-Gümrük Belgesi ve fatura aslını ibraz ederek kapatma talebinde bulunurlar.
VESAİK MUKABİLİ ÖDEME
Tanım: Bir malın ihraç ülkesinden yola çıkarılmış olduğunu gösteren belgesinin ihracat bedelini ödeyerek
bankadan alınması yoluyla yapılan ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile bankanın ihraç bedelini tahsil
ettikten sonra vesaikleri ithalatçıya teslim ettiği ödeme türüdür. Uluslararası ticarette yaygın olarak
kullanılan bir ödeme aracıdır.
Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinin Aşamaları
1.Aşama: İhracatçı ve ithalatçı satış sözleşmesi yaparlar,
2.Aşama: İhracatçı, mallarını ithalatçıya teslim edilmek üzere sevk eder,
3.Aşama: İhracatçı ilgili sevk belgelerini kendi ülkesindeki bankaya verir,
4.Aşama: İhracatçıdan vesaiki alan banka, “vesaik mukabili” şartı ile ithalatçının bankasına gönderir,
5.Aşama: İthalatçının bankası gelen vesaikin ithalatçıya ihbarını yapar,
6.Aşama: İthalatçı bankasına mal bedellerini(ithalat bedellerini) yatırır,
7.Aşama: İthalatçının bankası ithalat bedellerinin ihracatçının bankasına transferini yapar ve sevk belgelerini ithalatçıya teslim eder,
8.Aşama: İhracatçının bankası mal bedellerini ihracatçıya öder,
9.Aşama: Mallar taşıyıcı tarafından ithalatçının bulunduğu gümrük idaresine getirilir,
10.Aşama: Bankadan vesaikleri alan ithalatçı gümrük idaresine başvurarak, malların ithalatını gerçekleştirir. (İthalatçı artık ilgili belgeleri nakliye firmasına ibraz ederek malları çekebilir.)
MAL MUKABİLİ ÖDEME
Tanım: İhraç edilen malın bedelinin, bu malın ithalatçı tarafından teslim alınmasından sonra ödenmesi şeklinde
yapılan bir ödeme türüdür. İthalatçının gelen malı devralmasıyla bu malın mülkiyeti değil, ancak zilyedliği kendisine geçer. Malların mülkiyetinin devri ise ancak bu malların devir ve teslimine ilişkin belgelerin ithalatçıya teslim edilmesi ile mümkündür.
Mal Mukabili Ödeme İşleminin Aşamaları
1. Aşama: İhracatçı ile ithalatçı aralarında belirli bir mal için satış sözleşmesi yaparlar.
2. Aşama: İhracatçı, ihraç konusu malları ithalatçıya iletilmek üzere taşıyıcısına teslim eder.
3. Aşama: İhracatçı malların sevkini müteakip, bu sevke ilişkin sevk evraklarını kendi ülkesindeki bankasına (muhabir bankaya) verir.
4. Aşama: Sevk belgeleri ithalatçıya gönderilir.
5. Aşama: Taşıyıcı tarafından ihracat konusu malar, ithalatçının bulunduğu ülkedeki gümrük idaresine veya gümrüğün denetimindeki sundurma/antrepoya ve benzerine getirilip teslim edilir.
6. Aşama: İthalatçı gümrük idaresine müracaatla ve işlemlerini ikmal ederek mallarını gümrükten çeker.
7. Aşama: İthalatçı tarafından malların bedelinin transferi için bankaya müracaat edilerek mal bedelleri bankaya (amir bankaya) ödenir.
8. Aşama: Amir banka tarafından bu mal bedellerinin tahsilini müteakip Türk Parası Transfer belgesi veya Döviz Satış Belgesi düzenlenerek, muhabir bankaya (ihracatçının ülkesindeki bankaya) transfer edilir.
9. Aşama: İhracatçı ülkesindeki bankadan (muhabir bankadan) ihraç ettiği mallarının bedellerini tahsil eder.
KABUL KREDİLİ ÖDEME (ACCEPTANCE CREDİT)
Tanım: Mal bedelinin belli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeye bir Poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile kabul kredisi satılan malın bedelinin bir poliçeye bağlandığı vadede satıcıya ödendiği bir ödeme şeklidir.
Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya buna ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmek suretiyle kullanılır.
Kabul kredili ödemede taraflara bankalar aracılık ederler ve bunun için komisyon alırlar. Satıcının
düzenlediği poliçe sadece alıcı tarafından kabul edilmiş ise “trade acceptance” vardır. Poliçenin bir banka tarafından kabul edilmesi öngörülebilir. Bu durumda banka poliçeyi kabul eder veya ithalatçının kabulüne aval verebilir. Buna “banker’s acceptance” denilmektedir.
Bu ödeme şeklinde vadeli alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı ihracatçı, poliçeye bankanın kabul veya aval varmesiyle kendini garanti altına almış olmaktadır.
KARŞI-TİCARET (COUNTER-TRADE)
Tanım : Genel anlamda bir takas muamelesidir. Ödemek için yeterli dövizi olmayan, fakat satmak istediği malı olan ülkelerin çoğu kez başvurduğu bir yoldur. Bu ticaret şekilleri daha çok finansman zorluklarının yaşandığı ülkelere yönelik ihracatta gündeme gelmektedir.
KONSİNYE İHRACAT - KONSİNYASYON (CONSIGNATIONS)
Tanım : Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat şeklidir.
Satılmak üzere gönderilen malları teslim alan ilgili kişi veya kuruluşlar malı rayiç değerinden satar, komisyon vb. giderleri satış gelirinden düşer ve kalan tutarı yetkili banka aracılığıyla döviz cinsinden ihracatçıya yollarlar.
MAHSUBEN ÖDEME
Tanım: İhracat bedellerinin tamamen veya kısmen mal ve/veya hizmet ithali suretiyle mahsuben ödenmesi ve aralarındaki artı ya da eksi farkın nakit olarak kapatılması şeklinde yapılan bir ödeme şeklidir.